Ενώ «βαίνομεν προς εκλογάς» – για να θυμηθούμε την παλιά ελληνική ταινία «Θανασάκης ο πολιτευόμενος» – και η πολιτική συζήτηση γύρω από τη φορολογία των επιχειρήσεων έχει ανάψει, στην αγορά ξυπνάνε άσχημες μνήμες από τη μεγάλη φυγή των big4 που μετέφεραν την έδρα τους στο εξωτερικό λόγω (και) της υψηλής φορολογίας.
Και όχι τυχαία, αφού τον δρόμο των Coca Cola HBC, Viohalco, Τιτάν και ΦΑΓΕ δεν αποκλείεται να ακολουθήσει η Mytilineos, σύμφωνα με τις δηλώσεις του επικεφαλής της Ευάγγελου Μυτιληναίου, ο οποίος επικαλούμενος τις πιέσεις που δέχεται από μεγάλους διεθνείς ιδιώτες μετόχους της εταιρείας, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο για μεταφορά της έδρας της εισηγμένης εκτός Ελλάδας.
Αν και οι παράγοντες που ώθησαν την τετράδα των κορυφαίων ομίλων να αλλάξουν τη φορολογική τους έδρα και να εισάγουν τις μετοχές τους σε ξένα χρηματιστήρια (εξαιρείται η ΦΑΓΕ) είναι περίπου κοινοί: πιο σταθερό μακροοικονομικό περιβάλλον και καλύτερη πρόσβαση σε διεθνή κεφάλαια, οι αποφάσεις πάρθηκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές (ΦΑΓΕ, Coca Cola HBC και Viohalco έλαβαν την απόφασή τους το 2012 και το 2013 εν μέσω μνημονίων, ενώ η Τιτάν το 2018 όταν o κίνδυνος του Grexit είχε παρέλθει) με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει.
Το πρώτο σοκ
Η αρχή του business drain, που σημειωτέο δεν αφορά μόνο εμβληματικές βιομηχανίες αλλά και χιλιάδες μικρότερες και κατά βάση μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες μετέφεραν την έδρα τους σε γειτονικές χώρες, έγινε με την απόφαση της οικογένειας Φιλίππου τον Οκτώβριο του 2012 να μεταφερθεί η έδρα της γαλακτοβιομηχανίας ΦΑΓΕ στο Λουξεμβούργο και τη διατήρηση της ελληνικής της δραστηριότητας μέσω μιας νέας θυγατρικής.
Σύμφωνα με όσα ανέφεραν τότε στελέχη της εταιρείας, η απόφαση αυτή βασίστηκε κυρίως στην επιθυμία της διοίκησης ο όμιλος να βρίσκεται κοντά στις ευρωπαϊκές χρηματαγορές, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του δανεισμού της αφορά ευρωπαϊκές τράπεζες.
Δεδομένου ότι η εταιρεία δεν ήταν εισηγμένη οι διαδικασίες μεταφοράς έγιναν ταχύτατα, ενώ περίπου έναν χρόνο μετά τη μεταφορά της έδρας, στα τέλη Αυγούστου του 2013, η Moody’s προχώρησε σε βελτίωση της πιστοληπτικής ικανότητας του ομίλου με outlook σταθερό από αρνητικό, προχωρώντας παράλληλα σε επιβεβαίωση των αξιολογήσεων της εταιρείας.
Ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι το 2016 ότι η ΦΑΓΕ είχε ανακοινώσει πανηγυρικά ότι επρόκειτο να κατασκευάσει παραγωγική μονάδα στο Λουξεμβούργο, όμως το σχέδιο αυτό δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Μετά από μια πενταετία η γαλακτοβιομηχανία επανήλθε λέγοντας πως το εργοστάσιο θα κατασκευαστεί τελικά στην Ολλανδία, με τη λειτουργία του να τοποθετείται στο πρώτο εξάμηνο του 2025.
Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι πριν 11 χρόνια όταν η ΦΑΓΕ… ξενιτεύτηκε οι πωλήσεις της σε αξία εκτός Ελλάδας αντιπροσώπευαν το 68,4% του συνολικού της τζίρου, ενώ σήμερα (α’ τρίμηνο 2023) αφορούν το 87,1%.
Το σοκ που έγινε τρόμος
Με ελάχιστες μέρες διαφορά στη μεγάλη «μετακόμιση» συμμετείχε και η Coca Cola HBC, με τη διοίκηση να ανακοινώνει τη μεταφορά της έδρας της εταιρείας από την Ελλάδα στο Zug της Ελβετίας, καθώς και την έναρξη των διαδικασιών έτσι ώστε η κύρια διαπραγμάτευση των μετοχών της να γίνεται στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου και όχι στης Αθήνας, στο οποίο πάντως παραμένει έως σήμερα.
Πριν την ανακοίνωση για τη μεταφορά της έδρας της εταιρείας, προκειμένου να αυξηθεί η πιστοληπτική της ικανότητα και να αντληθούν περισσότερα κεφάλαια, ο Γιώργος Δαυίδ, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας, είχε αναφερθεί στην υψηλή φορολογική επιβάρυνση των επιχειρήσεων και στο ασταθές φορολογικό περιβάλλον της Ελλάδας.
Από τον Σεπτέμβριο του 2013 οι μετοχές της Coca-Cola HBC AG εντάχθηκαν στους δείκτες FTSE 100 (ήτοι στις 100 μεγαλύτερες μετοχές στο City) και FTSE All-Share του Χρηματιστηρίου του Λονδίνου.
Όταν ο Κωστής Χατζηδάκης, τότε υπουργός Ανάπτυξης είχε ερωτηθεί σχετικά με τις αποφάσεις της Coca-Cola Hellenic και της ΦΑΓΕ να μεταφέρουν την έδρα τους εκτός Ελλάδος είχε δηλώσει: «Εγώ δεν μπορώ να υποδεικνύω σε κάθε εταιρεία πώς θα κινηθεί ούτε έχω τη δυνατότητα αστυνομικών μέτρων για να επιβάλω την α’ ή τη β’ κίνηση ως προς τις στρατηγικές επιλογές των εταιρειών. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι πέραν των δημοσιονομικών μέτρων, να προχωρήσουμε στον δρόμο των διαρθρωτικών αλλαγών».
Η μεγάλη μετακόμιση συνεχίστηκε
Το γόητρο της ελληνικής βιομηχανίας βλήθηκε έτι περαιτέρω όταν τον επόμενο χρόνο, το 2013, η Viohalco, ο μεγαλύτερος βιομηχανικός όμιλος της χώρας, αποφάσισε επίσης να μεταφέρει την έδρα της εκτός Ελλάδας, πηγαίνοντάς τη στο Βέλγιο.
Τότε η διοίκηση του ομίλου ανέφερε ότι «με την αναδιάρθρωση σκοπείται η ενίσχυση της κεφαλαιακής δομής της ΒΙΟΧΑΛΚΟ, η αμεσότερη πρόσβασή της στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων και η δημιουργία ενός βραχίονα χρηματοοικονομικής στήριξης των θυγατρικών της εταιριών».
Με εισαγωγή και στο Χρηματιστήριο Euronext Βρυξελλών εκτός από το Χρηματιστήριο Αθηνών, οι παραγωγικές μονάδες του ομίλου παρέμειναν στην Ελλάδα, ενώ προχώρησε με γρήγορο ρυθμό η αναδιοργάνωση του ομίλου, που επεκτάθηκε και στο real estate. Παράλληλα φαίνεται να επιτεύχθηκε και ο αρχικός στόχος, δηλαδή να ισχυροποιηθεί περαιτέρω το brand, με τον όμιλο να διεκδικεί και να κερδίζει projects παγκόσμιας κλάσης.
Στη λίστα των ιστορικών εταιρειών που αποφάσισαν να μεταφέρουν την έδρα τους στο εξωτερικό προστέθηκε το 2018 και ο όμιλος Τιτάν, με την απόφασή του να ιδρύσει την Titan Cement International S.A., βελγική ανώνυμη εταιρεία με καταστατική έδρα στις Βρυξέλλες.
Σύμφωνα με την τότε ανακοίνωση, στόχος της απόφασης ήταν να διευκολυνθεί η πρόσβαση της τσιμεντοβιομηχανίας σε χρηματοδότηση με όρους ανάλογους με αυτούς των βασικών ανταγωνιστών του.
Ο όμιλος Τιτάν, η δεύτερη παλαιότερη εισηγμένη (μετά την Εθνική Τράπεζα) του ελληνικού χρηματιστηρίου καθώς πέρασε το κατώφλι του ΧΑ το μακρινό 1912, έκανε εισαγωγή στο Euronext των Βρυξελλών και στο χρηματιστήριο του Παρισιού, ενώ η παρουσία του στην Ελλάδα παρέμεινε αμετάβλητη.
Για την ιστορία να αναφερθεί ότι μέχρι την ανακοίνωση για τη μεταφορά της έδρας, σε όλες τις γενικές συνελεύσεις των μετόχων το ερώτημα για την πιθανότητα αλλαγής της έδρας ετίθετο σχεδόν πάντα, με την απάντηση της διοίκησης της τσιμεντοβιομηχανίας να κινείται στη λογική ότι «δεν υπάρχει απόφαση, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να εξετάζουμε όλα τα ενδεχόμενα…».
