Στο «Υδάτινο μαχαίρι» ο διάσημος αμερικανός συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Πάολο Μπατσιγκαλούπι μας ταξιδεύει σε έναν κόσμο που έχει ξεκληριστεί από την ξηρασία, και στο «Κουρδιστό κορίτσι» σε ένα σύμπαν παρόμοιο, που δεν μπορεί πια να παράγει τροφή, με αποτέλεσμα η επιβίωση όλων να εξαρτάται από τις πολυεθνικές που παρασκευάζουν αποκλειστικά τα διατροφικά αγαθά – μεταξύ άλλων σπόρους μίας χρήσης!
Στο «Ορυξ και Κρέικ» η Μάργκαρετ Ατγουντ «προφητεύει» μια κοινωνία μετά την απόλυτη βιολογική καταστροφή του πλανήτη που τη φιλοξενεί. Στο «Gold Fame Citrus», η Κλερ Βέι Γουότκινς «ζωγραφίζει» τοπία που παραπέμπουν σε ερήμους λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας. Και στην «Ιστορία των μελισσών» η Μάγια Λούντε μιλάει για τις δραματικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει στη ζωή του ανθρώπου ο αφανισμός των μελισσών. Αυτές είναι μερικές από τις πιο πρόσφατες σχετικές εκδόσεις, γιατί στην πραγματικότητα οι συγγραφείς προειδοποιούν εδώ και δεκαετίες – από τον καιρό του «Ανω Κάτω» (1889) του Ιουλίου Βερν – για όσα μπορεί να φέρει μαζί της η κλιματική αλλαγή.
Και να που τη ζούμε την κλιματική αλλαγή. Αυτή τη φορά δεν πρόκειται περί επιστημονικής φαντασίας. Είναι η δραματική καθημερινότητά μας. Είναι το σήμερα. Είναι η εποχή που επιτέλους πρέπει να δώσουμε στη φύση τη φροντίδα την οποία της έχουμε αρνηθεί, αν θέλουμε να συνεχίσουμε να υπάρχουμε. Αν θέλουμε να διασώσουμε ό,τι τουλάχιστον έχει απομείνει από το καταταλαιπωρημένο φυσικό περιβάλλον.
Το Αιτωλικό, η ελληνική (πιο ταπεινή από το… πρωτότυπο) εκδοχή της Βενετίας./ Φωτ.: Shutterstock
Σήμερα, λοιπόν, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε και στην Ελλάδα ανθρώπους με οικολογική συνείδηση. Χρειαζόμαστε νομοθεσία αυστηρή, που να προστατεύει το περιβάλλον. Χρειαζόμαστε και ζώνες προστατευόμενων περιοχών όπως οι Natura 2000, το ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο «που εκτείνεται σε ολόκληρη την Κοινότητα και έχει ως στόχο να διασφαλίσει τη µακροπρόθεσµη διατήρηση των πιο πολύτιμων και των πλέον απειλούμενων ειδών και ενδιαιτημάτων σε ικανοποιητικό επίπεδο».
Εκεί, στις εν Ελλάδι περιοχές Natura, αλλά και αστους πιο σημαντικούς ελληνικούς υδροβιοτόπους (εκείνους που προστατεύονται και από τη Σύμβαση Ραμσάρ) ταξιδεύουμε και εμείς, σε ένα καλοκαιρινό οδοιπορικό σε λίμνες, ποτάμια και παραλίες. Σε ένα ταξίδι δίπλα στο νερό και μέσα στη δροσιά, που μας χαρίζει απόλαυση αλλά και που λειτουργεί ως αφορμή για να δώσουμε και εμείς το δικό μας μήνυμα: Ενα μήνυμα για την προστασία αυτών των ζωτικής σημασίας, για εμάς, για τα παιδιά μας και για τα παιδιά των παιδιών μας, οικοσυστημάτων.
Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου – Βορείων Σποράδων
Αεροφωτογραφία της Ψαθούρας Αλοννήσου, με τη φύση να ζωγραφίζει εικόνες μοναδικής ομορφιάς.
Βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του Αιγαίου Πελάγους και καλύπτει έκταση περίπου 2.315 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Περιλαμβάνει την Αλόννησο, έξι μικρότερα νησιά (Περιστέρα, Κυρά Παναγιά, Ψαθούρα, Πιπέρι, Σκάτζουρα και Γιούρα) και 22 βραχονησίδες. Εχει ενταχθεί στο οικολογικό δίκτυο ΝΑΤURA 2000 και έχει χαρακτηριστεί ειδική ζώνη διατήρησης (ΕΖΔ) και ζώνη ειδικής προστασίας (ΖΕΠ).
Οι προσπάθειες για τη σωτηρία και την ανάδειξη της περιοχής είχαν ξεκινήσει ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Τον Αύγουστο του 1986 υπεγράφη η πρώτη απόφαση για την προστασία της μεσογειακής φώκιας (Monachus monachus) που ζει εκεί. Ακολούθησαν και άλλες αποφάσεις που στόχευαν στην «οχύρωση» της περιοχής. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων έγινε η πρώτη θαλάσσια περιοχή της χώρας μας (και η μεγαλύτερη της Μεσογείου) που το 1992 χαρακτηρίστηκε θαλάσσιο πάρκο, με στόχο την «προστασία, διατήρηση, διαχείριση της φύσης και του τοπίου, ως φυσικής κληρονομιάς και πολύτιμου εθνικού φυσικού πόρου, λόγω της μεγάλης βιολογικής, οικολογικής, αισθητικής, επιστημονικής, γεωμορφολογικής και παιδαγωγικής του αξίας».
Το 2020 ιδρύθηκε εκεί το Υποβρύχιο Μουσείο, με το πρώτο αρχαίο ναυάγιο (φορτηγίδα 11 τόνων ναυπηγημένη το 400 π.Χ., με χιλιάδες αμφορείς στο αμπάρι της) που είναι ανοικτό στο κοινό στην Ελλάδα. Πληροφορίες για την εξερεύνησή του θα πάρετε από τα καταδυτικά κέντρα που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Ο Λεφτός Γιαλός, ο Αγιος Δημήτριος, η Μηλιά, η Χρυσή Μηλιά, η Μεγάλη Αμμος και οι αμμουδιές γύρω από το Κοκκινόκαστρο δροσίζουν με τα πεντακάθαρα νερά τους τούς επισκέπτες που θα προτιμήσουν ένα ήρεμο μπάνιο μετά ηλιοθεραπείας για την απαραίτητη βιταμίνη D από την «περιπέτεια» μιας κατάδυσης.
Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου
Αλλη μία περιοχή μοναδικής φυσικής ομορφιάς, που αυτή τη φορά βρίσκεται στο νότιο και νοτιοδυτικό τμήμα της Ζακύνθου – στο πάρκο περιλαμβάνεται και το σύμπλεγμα των νησιών Στροφάδες. Ιδρύθηκε το 1999 για την προστασία, μεταξύ άλλων, της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta και της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus. Σήμερα η περιοχή «υφίσταται μια συνεχή πίεση από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Η αλλαγή χρήσεων γης, το κυνήγι εκτός επιτρεπόμενης περιόδου, οι φωτιές, ο μεγάλος αριθμός των επισκεπτών την ίδια περίοδο με την παρουσία της θαλάσσιας χελώνας επιβάλλουν τη συνεχή εποπτεία και φύλαξή της».
Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου
Η εκτεταμένη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου είναι μια από τις πιο ιδιαίτερες περιοχές της Ελλάδας. / Φωτ.: Shutterstock
Το 1865, όταν ο Κωστής Παλαμάς, παιδί έξι χρόνων ακόμα, έχασε και τους δύο γονείς του, πήγε να ζήσει δίπλα σε συγγενείς στο Μεσολόγγι, την πόλη από όπου καταγόταν η οικογένειά του. «Τα πρώτα μου χρόνια τ’ αξέχαστα τα ‘ζησα / κοντά στ’ ακρογιάλι», έγραφε πολλά χρόνια μετά, «στη θάλασσα εκεί τη ρηχή και την ήμερη, / στη θάλασσα εκεί την πλατιά, τη μεγάλη».
Πρόκειται για την ίδια θάλασσα «τη ρηχή και την ήμερη» που τα τελευταία χρόνια εκπέμπει SOS, καταταλαιπωρημένη από τη ρύπανση, την αυθαίρετη δόμηση, την εγκατάλειψη, τη λαθροθηρία. Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου είναι ένας από τους μεγαλύτερους υδροβιοτόπους της Ελλάδας και μέρος που όμοιό του δεν υπάρχει πουθενά αλλού στη χώρα. Σύμπλεγμα αλμυρών και γλυκών υδάτων (εκεί εκβάλλουν οι ποταμοί Εύηνος και Αχελώος) που καλύπτει περισσότερα από 150.000 στρέμματα (συμπεριλαμβανομένης της λιμνοθάλασσας του Αιτωλικού), φιλοξενεί πλούσια βιοποικιλότητα, μεταξύ άλλων ερωδιούς, φλαμίνγκο και πελεκάνους.
Οι πελάδες, τα χαρακτηριστικά ξύλινα σπιτάκια που στηρίζονται σε πασσάλους πάνω στο νερό και τα ιβάρια, χειροποίητες εγκαταστάσεις που ελέγχουν τη διακίνηση των αλιευμάτων, κάνουν το σκηνικό ακόμα πιο ιδιαίτερο. Η περιοχή είναι βεβαίως γνωστή για την εξαγωγή αλατιού, για τα ψάρια και για το εξαιρετικό αβγοτάραχό της.
Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού
Τον Αμβρακικό κόλπο προτιμούν για μια στάση στα μεγάλα ταξίδια τους σημαντικοί πληθυσμοί φλαμίνγκο. / Φωτ.: Shutterstock
Ιδρύθηκε το 2008 με σκοπό την προστασία, τη διατήρηση και τη διαχείριση σε χερσαία και υδάτινα τμήματα της ευρύτερης περιοχής του Αμβρακικού κόλπου. Καλύπτει μεγάλη έκταση και περιλαμβάνει «περίπου 20 διακριτές υδάτινες επιφάνειες που λόγω του χαρακτηριστικού υδρολογικού καθεστώτος τους θεωρούνται λιμνοθάλασσες: οι σημαντικότερες έχουν σχηματιστεί από τη δράση των ποταμών Αράχθου και Λούρου». Εκτός από τις λιμνοθάλασσες, περιλαμβάνει βάλτους, παραποτάμια δάση αλλά και πανέμορφες παραλίες.
Εθνικό Πάρκο Σχινιά – Μαραθώνα
Το δάσος κουκουναριάς, που κάθε χρόνο δίνεται αγώνας για να μην καεί (όπως συνέβη με τόσα και τόσα δάση στα πέριξ των Αθηνών), το Μέγα Ελος, η θαμνώδης Χερσόνησος Κυνόσουρα και υπέροχες αμμουδερές παραλίες: Αυτό είναι το Εθνικό Πάρκο Σχινιά – Μαραθώνα που θεωρείται το πιο σημαντικό παράκτιο οικοσύστημα του Νομού Αττικής. Φιλοξενεί δεκάδες είδη πτηνών, αμφιβίων και ερπετών. Το καλοκαίρι καθημερινά φιλοξενεί και εκατοντάδες, ή μάλλον χιλιάδες, κολυμβητές, οι οποίοι καλούνται να το σεβαστούν και να το προστατεύσουν. Δυστυχώς δεν το κάνουν πάντα, όπως φαίνεται από τα απορρίμματα που ορισμένοι αφήνουν πίσω τους.
Λίμνη Κερκίνη
Οι νεροβούβαλοι έχουν κάνει τη λίμνη της Κερκίνης σπίτι τους, αλλά και εκτρέφονται για το εξαιρετικό κρέας τους. / Φωτ.: Shutterstock
Απέχει περίπου 35 χιλιόμετρα από τις Σέρρες. Δημιουργήθηκε το 1932 από την κατασκευή φράγματος στον ποταμό Στρυμόνα για να εξελιχθεί σε έναν από τους σημαντικότερους υδροβιοτόπους της χώρας. Σήμερα φιλοξενεί περισσότερα από 300 είδη πτηνών, θηλαστικών, αμφίβιων και ψαριών. Στις όχθες της ζει ο μεγαλύτερος πληθυσμός βουβαλιών που απαντάται στη χώρα. Τα τελευταία χρόνια η περιοχή γνωρίζει τουριστική ανάπτυξη, με το Εθνικό Πάρκο Κερκίνης να προσελκύει όλο και περισσότερους επισκέπτες, όλες τις εποχές του χρόνου, γεγονός όμως που κάνει το ευαίσθητο οικοσύστημά της όλο και πιο ευάλωτο.
Δέλτα Εβρου
Γαλήνη και ομορφιά, καθημερινές εικόνες στο Δέλτα του Εβρου. / Φωτ.: Shutterstock
Εκτός από φυσικό σύνορο της Ελλάδας και της Τουρκίας, ο Εβρος (και το Δέλτα που σχηματίζει εκβάλλοντας στο Αιγαίο) είναι ένας θαυμαστός κόσμος περίπου 200.000 στρεμμάτων όπου βρίσκουν καταφύγιο εκατοντάδες είδη πτηνών, κάποια εκ των οποίων – όπως ο μαυροπελαργός και ο αργυροπελεκάνος – απειλούνται με εξαφάνιση. Μια βαρκάδα στο ποτάμι μπορεί να είναι μοναδική εμπειρία για τον επισκέπτη της περιοχής, καθώς και μια καλή ευκαιρία να κατανοήσουν μικροί και μεγάλοι τη σημασία της προστασίας περιοχών όπως αυτή.
Πρέσπες
Οι Ψαράδες, ο παραδοσιακός οικισμός του Νομού Φλώρινας που βρίσκεται στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας. / Φωτ.: Shutterstock
Από τα ελληνοτουρκικά σύνορα περνάμε στα σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Και η Μεγάλη Πρέσπα και η Μικρή Πρέσπα φιλοξενούν άγρια ζωή, μεταξύ άλλων τη μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο. Ο Εθνικός Δρυμός Πρεσπών δημιουργήθηκε το 1974.
Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να τον γνωρίσει κάνοντας μία βαρκάδα από το χωριό Ψαράδες. Τα παμπάλαια ασκηταριά όπου κάποτε ζούσαν καλόγεροι στις όχθες των λιμνών, έρημα και εγκαταλελειμμένα τώρα πια, έχουν γίνει κορυφαίο τουριστικό αξιοθέατο της περιοχής. Στη Μικρή Πρέσπα τα ερείπια της Βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου και η πεζογέφυρα των 650 μέτρων που ενώνει το νησάκι με την ηπειρωτική Ελλάδα είναι δύο ακόμα δημοφιλείς για τους επισκέπτες στάσεις σε ένα οδοιπορικό γεμάτο όμορφες εικόνες. Ο Aγιος Γερμανός με τα πετρόκτιστα σπίτια του, πάνω από τη Μεγάλη Πρέσπα, είναι το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής.
Λίμνη Βιστωνίδα
Στη λίμνη Βιστωνίδα σταματούν για να ξεκουραστούν τα μεταναστευτικά πουλιά. / Φωτ.: Valentina Petrov
Παραμένουμε στον ελληνικό Βορρά και περνάμε εκεί όπου οι λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα συνθέτουν, μαζί με το Δέλτα του ποταμού Νέστου, το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Το εμβαδόν της Βιστωνίδας φτάνει (ανάλογα με τις εποχές) τα 42.000 στρέμματα.
Ο ακτές της είναι σε πολλά σημεία ελώδεις, με μεγάλο αριθμό φυτών να αναπτύσσονται ριζωμένα στον βυθό της, άλλα πλέοντας στην επιφάνεια, άλλα βυθισμένα στο νερό. Και εδώ σταματούν για να ξεκουραστούν τα μεταναστευτικά πουλιά. Δεκάδες τα είδη που απαντώνται, μεταξύ άλλων κεφαλούδια, βασιλαετοί, γερακίνες, πετρίτες, σταχτόχηνες, βαλτόπαπιες, κιρκινέζια, φιδαετοί, αγριόκυκνοι, αργυροπελεκάνοι, μαυροπελαργοί, πορφυροτσικνιάδες, λαγγόνες, γλάροι, αλκυόνες, ψαρόνια κ.λπ. Οι βίδρες, τα τσακάλια, οι ασβοί, οι νυφίτσες και οι αλεπούδες περιλαμβάνονται επίσης στους κατοίκους της ευρύτερης προστατευόμενης περιοχής.
Δέλτα Αξιού
Δεν είναι φωτογραφία από κάποιον μακρινό και πιθανώς εξωτικό προορισμό, είναι το Δέλτα του ποταμού Αξιού. / Φωτ.: Shutterstock
Στην Κεντρική Μακεδονία, κοντά στη Θεσσαλονίκη και στη Βέροια, η προστατευόμενη περιοχή Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα είναι μέρος προικισμένο με ξεχωριστή ομορφιά. Η πλούσια πανίδα του αριθμεί περισσότερα από 370 είδη φυτών, κάποια εκ των οποίων, όπως ο κρίνος της θάλασσας και τα νεροκάστανα, είναι προστατευόμενα. Στην ευρύτερη περιοχή ζουν λύκοι, αγριόγατες, ασβοί, αλεπούδες, περισσότερα από 50 είδη θηλαστικών, 300 είδη πτηνών, 27 είδη αμφίβιων/ερπετών, 50 είδη ψαριών (των εσωτερικών νερών και της θάλασσας) και 65 είδη ασπόνδυλων. Η ρύπανση των επιφανειακών και των υπόγειων νερών, η απόθεση αποβλήτων και οι μη ορθές πρακτικές καλλιέργειας της γης και αλιείας είναι οι μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζουν οι μόνιμοι κάτοικοι και αυτού του ανεκτίμητης αξίας οικοσυστήματος με την πλούσια βιοποικιλότητα.
Δέλτα Νέστου
Το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης θεωρείται «ένα από τα µεγαλύτερα υγροτοπικά πάρκα της Ελλάδας», καθώς καλύπτει έκταση 930.000 στρεµµάτων. Περιλαμβάνει τις προστατευόμενες περιοχές των υγροτόπων Δέλτα Νέστου, της λίµνης Βιστωνίδας και της λίµνης Ισµαρίδας, καθώς και τα πέριξ αυτών. Η περιοχή είναι πλούσια σε χλωρίδα και σε άγρια ζωή και είναι δημοφιλής προορισμός για τους φίλους της φύσης, τους πεζοπόρους και τους παρατηρητές πουλιών. Μια βουτιά στα καθαρά αλλά πάντα πολύ παγωμένα νερά του Νέστου θα σας δροσίσει με το παραπάνω αν περάσετε από εκεί μια ζεστή ημέρα του καλοκαιριού – όσοι αντέχετε το νερό-κρύσταλλο.
Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς
Λίγο έξω από την Πάτρα, από τον Αραξο μέχρι τα Λεχαινά, η φύση έχει βάλει τα καλά της για να δημιουργήσει μια υπερπαραγωγή εικόνων και χρωμάτων.
Οι φωτιές που ξεσπούν σχεδόν κάθε καλοκαίρι αποτελούν για άλλη μία φορά τη μεγαλύτερη απειλή για ένα από τα μεγαλύτερα οικοσυστήματα της Πελοποννήσου. Εκεί, λίγο έξω από την Πάτρα, από τον Αραξο μέχρι τα Λεχαινά, η φύση έχει βάλει τα καλά της για να δημιουργήσει μια υπερπαραγωγή εικόνων και χρωμάτων: Η λιμνοθάλασσα Κοτύχι (με τους υπέροχους λευκούς θαλάσσιους κρίνους που φυτρώνουν στην άμμο της), η λιμνοθάλασσα Πρόκοπος, η λιμνοθάλασσα Καλογερά, οι παραλίες με τις αμμοθίνες και το δάσος της Στροφυλιάς, το πιο εκτεταμένο δάσος κουκουναριάς στη χώρα μας και ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη, είναι μερικές μόνο από τις στάσεις σε μία διαδρομή που μας θυμίζει πόσο όμορφος μπορεί να είναι ο κόσμος μας αν τον φροντίζουμε και τον προστατεύουμε.
* Προ μηνών η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε τον σχεδιασμό για την άμεση θεσμοθέτηση δύο νέων εθνικών θαλάσσιων πάρκων, ενός στο Ιόνιο και ενός στο Αιγαίο, τα οποία θα είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Αυτή τη στιγμή εκπονούνται τεχνικές μελέτες με σκοπό να έχουν ολοκληρωθεί ως το τέλος του 2024. Η τουρκική πλευρά, όπως ήταν αναμενόμενο, αντέδρασε…
