Ο Πλάτωνας θέτει το ερώτημα «Πώς θα ζήσουμε τη ζωή μας;» και πιο συγκεκριμένα «Πώς θα ζήσουμε τη ζωή μας μαζί με τους άλλους;» Αυτό είναι το ερώτημα της ζωής. Άλλωστε η Πολιτεία είναι ο κατ’ εξοχήν διάλογος για τη δικαιοσύνη και όχι ένας διάλογος για τις διάφορες αρετές. Η δικαιοσύνη θεωρείται αυτάξια και αναγνωρίζεται ως ιδιότητα της πόλης για πρώτη φορά.
Στη σύγχρονη εποχή η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) προσφέρει νέες δυνατότητες σε πάρα πολλούς τομείς, μεταξύ αυτών και στη δικαιοσύνη. Ωστόσο, οι νέες τεχνολογίες μαζί με τα ‘καλά’ που φέρνουν εγείρουν και προκλήσεις οι οποίες μπορούν να προσεγγιστούν κάτω από το πρίσμα της χριστιανικής ηθικής και της νομικής σκέψης. Ο συνδυασμός της ΤΝ με τη δικαιοσύνη δεν αφορά μόνο την αποδοτικότητα, αλλά και την προάσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, που είναι πυλώνες τόσο της χριστιανικής θεολογίας όσο και του κράτους δικαίου.
Τεχνητή Νοημοσύνη: Ορισμός και δυνατότητες
Για την καλύτερη κατανόηση του θέματος, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εκείνη η επιστημονική περιοχή της πληροφορικής, που ασχολείται με τη δημιουργία εξειδικευμένου λογισμικού καθώς και την κατασκευή αυτόματων, προγραμματιζόμενων και τηλεχειριζόμενων μηχανών. Υπολογιστικών δηλαδή προγραμμάτων που προσομοιάζουν σε ανθρώπινες γνωστικές ικανότητες και συμπεριφορές και γενικότερα στην ανθρώπινη ευφυΐα. Σε πρακτικό επίπεδο η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να επιταχύνει τις δικαστικές διαδικασίες, μειώνοντας τους χρόνους αναμονής και διευκολύνοντας την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
Χριστιανική προσέγγιση στην ψηφιακή δικαιοσύνη
Σύμφωνα όμως με τη Χριστιανική Ηθική, η αποδοτικότητα που ζητάμε δεν πρέπει να υποσκελίζει την ανθρώπινη διάσταση της δικαιοσύνης. Στο ‘Γένεσης’ διαβάζουμε «…καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς» και πράγματι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο και τον προίκισε με δικά του χαρακτηριστικά γνωρίσματα, ώστε να είναι με αυτά «εικόνα του Θεού», πράγμα που σημαίνει, όσον αφορά το θέμα που εξετάζουμε, ότι κάθε δικαστική απόφαση πρέπει να προστατεύει την αξιοπρέπεια και την ελευθερία του ανθρώπου.
1 (http://www.ppp.uoa.gr/fileadmin/law.uoa.gr/uploads/istorias/phil_2.pdf)
2 Ταταράκη Μαρία , μεταπτυχιακή διατριβή ΑΠΘ
3 (Γένεσης 1:27)
Προκλήσεις διαφάνειας και λογοδοσίας
Πέρα από τα ζητήματα αποτελεσματικότητας, η ανάλυση δεδομένων μέσω ΤΝ μπορεί να ενισχύσει τη διαφάνεια και να μειώσει τις αθέμιτες πρακτικές. Ωστόσο, η χρήση “μαύρων κουτιών”, όπου οι αποφάσεις των αλγορίθμων δεν είναι κατανοητές, ενδέχεται να οδηγήσει σε υπονόμευση της εμπιστοσύνης στο σύστημα. Σε αυτό το σημείο η χριστιανική θεολογία, μας τονίζει την ανάγκη για αλήθεια και φως. Κατά συνέπεια, η λογοδοσία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος ενός ηθικού δικαστικού συστήματος.
Εξετάζοντας περαιτέρω τις προκλήσεις με την εφαρμογή της ΤΝ και έχοντας στο νου τους «δικαστές – μηχανές» ως μέσο επίλυσης διαφορών, αντιλαμβανόμαστε την ιδέα της αντικατάστασης των φυσικών δικαστών με λογισμικό, όπως και μια αναδιάταξη του τρόπου διαχείρισης του χρόνου και της πιθανότητας λάθους. Όμως μια δικαστική απόφαση δεν κρίνεται μόνο με τα άρθρα του Νόμου, δεν είναι απλή αξιολόγηση γεγονότων, αλλά χρησιμοποιείται και εμπεριέχεται το φιλτράρισμα από τη συνείδηση και την ηθική, κάτι που δεν μπορεί να γίνει με τη χρήση υπολογιστικών συστημάτων ούτε μπορεί να γίνει αλγοριθμικά.
Ζητήματα ανθρώπινης ελευθερίας και αυτονομίας
Η Χριστιανική θεολογία τονίζει την ισότητα όλων των ανθρώπων ενώπιον του Θεού. Είναι καθήκον των νομοθετών και των τεχνολόγων να διασφαλίσουν ότι οι αλγόριθμοι θα σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποφεύγεται η διάκριση. Η ΤΝ δεν πρέπει να αντικαθιστά την ανθρώπινη κρίση, αλλά να τη συμπληρώνει. Στη χριστιανική παράδοση, η ανθρώπινη ελευθερία είναι θεμελιώδης. Ο άνθρωπος καλείται να συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία απονομής δικαιοσύνης, με την καθοδήγηση της θείας σοφίας και αγάπης.
Προστασία προσωπικών δεδομένων
Εκτός των ζητημάτων διαφάνειας, η συλλογή και επεξεργασία δεδομένων μέσω ΤΝ, εγείρει ανησυχίες σχετικά με την προστασία της ιδιωτικότητας. Σύμφωνα με τη χριστιανική ηθική, η προστασία της προσωπικότητας είναι ζωτικής σημασίας, καθώς ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και πολύτιμος στα μάτια του Θεού. Ανάμεσα στα πολλά στοιχεία που προϋποθέτουν οι ενέργειες της ΤΝ στα δικαιικά συστήματα, οφείλουν οι αποφάσεις που προκύπτουν από αλγορίθμους να είναι αιτιολογημένες και κατανοητές. Η ΤΝ πρέπει να σχεδιάζεται έχοντας επίκεντρο τον άνθρωπο και αναγνωρίζοντας τη θεόσδοτη αξία του.
4 (ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ).
5 (Άρθρο Η σύγχρονη παρακμή, ως έλλειψη εσωτερικής ελευθερίας Περιοδικό Πεμπτουσία Ηρακλής Ρερακης ανάκτηση
26/12/2024)
6 (Τασσης, 2019)
7 Μαντζαρίδης Γεωργιος. Χριστιανική Ηθική
Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο
Σε θεσμικό επίπεδο, μια πιλοτική φάση εξασφάλισης κατευθυντήριων γραμμών δεοντολογίας για την ανάπτυξη και τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης δρομολογεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο Κανονισμός για την ΤΝ αποτελεί παγκοσμίως τον πρώτο κανονισμό που ρυθμίζει την ΤΝ, διασφαλίζοντας την ασφάλεια, τον δεοντολογικό χαρακτήρα και την αξιοπιστία των συστημάτων.
8 Επτά βασικά στοιχεία για την επίτευξη αξιόπιστης ΤΝ
ανθρώπινη παρέμβαση και εποπτεία
στιβαρότητα και ασφάλεια
ιδιωτικότητα και διακυβέρνηση των δεδομένων
διαφάνεια
διαφορετικότητα, απαγόρευση των διακρίσεων και δικαιοσύνη
κοινωνιακή και περιβαλλοντική ευημερία
λογοδοσία
9 Κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη
10 Κοιος Νικολαος, Βιοηθική
Εκ κατακλείδι
Συνθέτοντας τις παραπάνω προσεγγίσεις, η χρήση της ΤΝ στη δικαιοσύνη αποτελεί εργαλείο που πρέπει να χρησιμοποιείται με πνεύμα υπευθυνότητας και αγάπης προς τον συνάνθρωπο. Η τεχνολογία είναι μέσο υποστήριξης της ανθρώπινης κρίσης, όχι υποκατάστατό της.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
(http://www.ppp.uoa.gr/fileadmin/law.uoa.gr/uploads/istorias/phil_2.pdf)
ανάκτηση 13/12/2024
Άρθρο lawspot .Τεχνητή Νοημοσύνη: Οι 7 βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την
επίτευξη αξιόπιστης ΤΝ – ανάκτηση 23-12-2014
Γένεσης 1,27
Δικαιοσύνη στην ψυχή και την πόλη: Ο Πλάτων
http://www.ppp.uoa.gr/fileadmin/law.uoa.gr/uploads/istorias/phil_2.pdf
Κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη –
https://www.consilium.europa.eu/el/policies/artificial-intelligence/
Κοιος νικόλαος , Βιοηθικη Συνοδικπά κειμενα Ορθοδοξων εκκλησιών – Κεντρο Βιοιατρικής
ηθικής και Δεοντολογίας, 2007.
Μανδρώνη Κατερίνα ΗΘΙΚΗ S7PHILO4 EEB3 Anselm Kiefer, Για τον Πάουλ Τσέλαν – Άνθος
της στάχτης, 2006.
Μαντζαρίδης Γεωργιος, Χριστιανική Ηθική Δεύτερος Τόμος: Άνθρωπος και Θεός, Άνθρωπος
και συνάνθρωπος, Υπαρξιακές και Βιοθικές θέσεις και προοπτικές. 2015.
Παναγιωτόπουλος Πέτρος, Ποιότητα ζωής , Αίτημα, μέτρηση , αμφιλοχία, 2023
ΠΛΑΤΩΝ: ΠΟΛΙΤΕΙΑ, μετάφραση Σκουτερόπουλος Νικόλαος ,2014
Ποντικόπουλος Χαράλαμπος, υποψήφιος διδάκτορ Νομικής ΑΠΘ, Ηθική και Τεχνητή
Νοημοσύνη, ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ
Ρερακης Ηρακλης , Άρθρο Η σύγχρονη παρακμή, ως έλλειψη εσωτερικής ελευθερίας
Περιοδικο Πεμπτουσια ανάκτηση 26/12/2024
Τάσσης Σπυρος, Το Δίκαιο στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, lawspot
Ταταράκη Μαρία, Τεχνητή Νοημοσυνη , Ζητήματα εξουσίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων ,
Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής ΑΠΘ
Χαραλαμπόπουλος Ιωάννης , ΜΕΡΟΛΗΨΙΕΣ ΚΑΙ ΜΑΥΡΑ ΚΟΥΤΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ
ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΔΙΑΚΙΝΝΔΥΝΕΥΣΗΣ: Μια κοινωνιολογική
προσέγγιση των αλγορίθμων στη δημόσια διακυβέρνηση. Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
europa.eu
Ευρωπαϊκή Ένωση, European Group on Ethics in Science and New Technologies (EGE)
https://research-and-innovation.ec.europa.eu/strategy/support-policy-making/scientific-
support-eu-policies/european-group-
ethics_en#:~:text=The%20EGE%20is%20an%20independent,of%20Commissioners%20as%2
0a%20whole
LAWSPOT Τεχνητή Νοημοσύνη: Οι 7 βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την
επίτευξη αξιόπιστης ΤΝ – https://www.lawspot.gr/nomika-nea/tehniti-noimosyni-oi-7-
vasikes-arhes-tis-eyropaikis-enosis-gia-tin-epiteyxi-axiopistis-tn
Άρθρο – digital skills and jobs coalition – Τεχνητή Νοημοσύνη: Οι 7 βασικές αρχές της
Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίτευξη αξιόπιστης ΤΝ –
https://www.nationalcoalition.gov.gr/initiative/eyropaiki-omada-empeirognomonon-gia/
Διαβάστε Επίσης:
Η Τεχνητή Νοημοσύνη στα Δικαστικά Συστήματα – Οφέλη και Προκλήσεις
