Το χολυγουντιανό… υπαρξιακό ταξίδι της Barbie έξω από τον πλαστικά «τέλειο κόσμο» της εξελίσσεται σε ανώμαλη προσγείωση στην σκληρή πραγματικότητα της διεθνούς πολιτικής.
Πριν καν κάνει παγκόσμια πρεμιέρα, η πολυδιαφημισμένη ταινία της αμερικανικής εταιρείας κινηματογραφικών παραγωγών Warner Bros έχει αναμοχλεύσει εθνικιστικά πάθη και διακρατικές έριδες στη Νοτιοανατολική Ασία.
Και δη σε μια περίοδο γεωπολιτικής ρευστότητας, εν μέσω μιας λεπτής επιχείρησης σταθεροποίησης των κλιμακούμενων εντάσεων στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.
Καταγγέλλοντας υπονόμευση της κυριαρχίας του, το Βιετνάμ ακύρωσε την προβολή της ταινίας που φέρει το όνομα της διάσημης παιδικής κούκλας και έχει ως σενάριο την πρώτη κινηματογραφική εξόρμηση της Barbie εκτός της φανταστικής χώρας της, της Barbie Land.
Οι Φιλιππίνες, όπου επίσης σηκώθηκε μεγάλος ντόρος για υποχθόνια μηνύματα της χολιγουντιανής παραγωγής, μόλις αποφάσισαν τελικά την προβολή στους κινηματογράφους, πλην όμως λογοκριμένη.
Η επίμαχη σκηνή αφορά σε έναν χάρτη της Νότιας Σινικής Θάλασσας, που η Warner Bros. περιγράφει ως ένα «παιδικό σχέδιο με κηρομπογιές».
Ένα σύνολο από «μουτζούρες» που «απεικονίζουν το φανταστικό ταξίδι της Barbie από τη Barbie Land στον πραγματικό κόσμο» και «δεν αποτελούν κανενός είδους τοποθέτηση» για την κατάσταση σε μια περιοχή που αποτελεί σήμερα ένα από τα πιο «θερμά» μέτωπα στον πλανήτη.
«Γραμμή των Εννέα Παυλών»
Ο εν λόγω χάρτης απεικονίζει ωστόσο τη λεγόμενη «Γραμμή των Εννέα Παυλών».
Ένα σύνολο διακεκομμένων γραμμών με τις οποίες η Κίνα περικλείει αυτό που κατά τη θεώρησή της αποτελεί τα θαλάσσια όριά της.
Δημοσίευσε τον επίμαχο χάρτη πρώτη φορά το 1947 και έκτοτε βασίζεται σε αυτόν για τις θαλάσσιες και εδαφικές διεκδικήσεις της στην Νότια Σινική Θάλασσα.
Περιλαμβάνει ωστόσο μέρος των χωρικών υδάτων και των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) πέντε χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Εσωκλείει επίσης αρκετά νησιά ή νησίδες που διεκδικούνται μεταξύ άλλων από το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες, όπως τα Νησιά Παρασέλ και Σπράτλι.
Πηγή: U.S. Department of Defense’s Annual Report on China to Congress, 2012
Γεωστρατηγικά… μπλε μαρέν νερά
Έκτασης περίπου 3,5 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, η Νότια Σινική Θάλασσα έχει μακρά ιστορία αμφισβήτησης.
Για τα διαφιλονικούμενα νησιά της έχουν ξεσπάσει στρατιωτικές συγκρούσεις μεταξύ της Κίνας και του Βιετνάμ το 1974 και το 1988.
Πλέον και οι δύο χώρες χτίζουν τεχνητά νησιά για να βασίζουν τις αξιώσεις τους στις «γκρίζες ζώνες».
Εξίσου στρατηγικής σημασίας είναι οι ύφαλοι και οι ατόλες.
Πέραν των Φιλιππίνων και του Βιετνάμ, τις κινεζικές διεκδικήσεις αμφισβητούν επίσης η Ινδονησία, η Μαλαισία, η Ταϊβάν και το Μπρουνέι.
Εδώ και καιρό η ένταση κλιμακώνεται στην όλο και πιο στρατιωτικοποιημένη περιοχή, με επεισόδια μεταξύ στρατιωτικών και μη πλοίων, καθώς και μαχητικών αεροσκαφών.
Τα συμφέροντα που διακυβεύονται είναι τεράστια και επεκτείνονται πέραν της γεωστρατηγικής.
Οι ΗΠΑ και περιφερειακοί τους σύμμαχοι έχουν πυκνώσει τις επιχειρήσεις υπεράσπισης του ελεύθερου διάπλου στην περιοχή, που αντιστοιχεί περίπου στο ένα τρίτο της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας.
Στον πυθμένα της Νότιας Σινικής Θάλασσας βρίσκονται εν τω μεταξύ τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Οι προσπάθειες διευθέτησης των διμερών διαφορών δεν έχουν αποδώσει.
Μια κοινή επίσημη διπλωματική διαμαρτυρία της Μαλαισίας και του Βιετνάμ στην Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Όρια της Υφαλοκρηπίδας (CLCS), το 2009, προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Κίνας.
Επισυνάπτοντας στην απάντησή της τον χάρτη με τη «Γραμμή των Εννέα Παυλών», έκανε λόγο για «αδιαμφισβήτητη κυριαρχία επί των νησιών στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και των παρακείμενων υδάτων», καθώς και «του βυθού και υπεδάφους».
Πριν από επτά χρόνια ωστόσο, τον Ιούλιο του 2016, η απόφαση του Μόνιμου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Χάγης ήταν εντελώς διαφορετική.
Κατόπιν προσφυγής των Φιλιππίνων, έκρινε ομόφωνα ότι τα «ιστορικά δικαιώματα» που διεκδικεί το Πεκίνο δεν έχουν νομική βάση.
Αντίθετα, επεσήμανε, παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα των Φιλιππίνων στην ΑΟΖ τους.
Παρ’ όλα αυτά, το Πεκίνο δεν αναγνωρίζει μέχρι και σήμερα αυτή την απόφαση, κλιμακώνοντας τις διεκδικήσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα, με κάθε μέσο.
Πολιτική vs Χόλιγουντ
Σε αυτό το φόντο, ακόμη και μια επίμαχη σκηνή σε μια γλυκανάλατη χολιγουντιανή κομεντί αντιμετωπίζει από χώρες της περιοχής μια υπόγεια προσπάθεια νομιμοποίησης της «Γραμμής των Εννέα Παυλών» και των αξιώσεων της Κίνας.
Οι Φιλιππίνες επέτρεψαν την προβολή της ταινίας Barbie, υπό την προϋπόθεση ότι ο διανομέας της θα θολώσει με ειδικά εφέ τον επίμαχο χάρτη.
Το Βιετνάμ επέβαλε αντίθετα πλήρη απαγόρευση, αντιδρώντας σε αυτό που θεωρεί υπόγεια διείσδυση της γεωπολιτικής στη βιομηχανία του θεάματος.
Η ακύρωση της προβολής ταινίας για αυτό το λόγο δεν είναι εξάλλου η πρώτη που επιβάλλεται για ανάλογους λόγους σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Πριν από την Barbie, είχε προηγηθεί το 2019 η απαγόρευση στο Βιετνάμ, στις Φιλιππίνες και στη Μαλαισία της ταινίας κινουμένων σχεδίων Abominable κινεζο-αμερικανικής συμπαραγωγής, με την «υπογραφή» της DreamWorks.
Αιτία ήταν ένα πλάνο με την Κινέζα «πρωταγωνίστρια» μπροστά από έναν χάρτη της Νότιας Σινικής Θάλασσας με τη διακεκομμένη γραμμή οριοθέτησης, κατά τη θεώρηση του Πεκίνου.
Μια παρόμοια σκηνή στην αμερικανική ταινία Uncharted της Sony Pictures -εν προκειμένω με Αμερικανούς τυχοδιώκτες, που αναζητούν τον θησαυρό του Μαγγελάνου- αρκούσε για να απαγορευτεί πέρυσι η προβολή της τους κινηματογράφους του Βιετνάμ και των Φιλιππίνων.
Από τη διαμάχη δεν έμεινε αλόβητο ούτε καν το Netflix.
Έπειτα από επίσημη καταγγελία του Ανόι, αφαίρεσε από τις υπηρεσίες του στο Βιετνάμ το αυστραλιανής παραγωγής κατασκοπευτικό δράμα Pine Gap, καθώς σε δύο επεισόδια είχε εμφανιστεί η «Γραμμή των Εννέα Παυλών».
Τώρα το Ανόι ακύρωσε δύο προγραμματισμένες για τα τέλη του μήνα συναυλίες του κοριτσίστικου συγκροτήματος Blackpink -από τα δημοφιλέστερα της κορεατικής ποπ.
Αρκούσε η εμφάνιση του επίμαχου χάρτη στον ιστότοπο της εταιρείας, που διοργανώνει την ασιατική περιοδεία τους και έχει έδρα το Πεκίνο.
Διεθνοποίηση μέσω λογοκρισίας
Η σκληρή στάση που τηρεί πρωτίστως το Βιετνάμ δείχνει να έχει πολλούς αποδέκτες.
Στέλνει μήνυμα στην εσωτερική κοινή γνώμη ότι δεν θα ανεχθεί καμία προσπάθεια νομιμοποίησης των κινεζικών αξιώσεων, ακόμη και στον φανταστικό κόσμο της Barbie.
Ταυτόχρονα επιχειρεί να διεθνοποιήσει το θέμα της Νότιας Σινικής Θάλασσας μέσω των επιβαλλόμενων απαγορεύσεων, οι οποίες έχουν επεκταθεί ακόμη και σε βιβλία ή παιχνίδια.
Απέναντι σε αυτή την τακτική, το Πεκίνο επιχειρεί να υποβαθμίσει τις αντιδράσεις.
«Η θέση της Κίνας στο θέμα της Νότιας Σινικής Θάλασσας είναι σαφής και συνεπής», σχολίασε σχετικά εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών.
«Η αρμόδια χώρα», προσέθεσε χωρίς να αναφέρει ονομαστικά το Βιετνάμ, «δεν θα πρέπει να συνδέει το ζήτημα με τις συνήθεις πολιτιστικές ανταλλαγές».
Για… ευνόητους λόγους, πάντως, δεν αναφέρθηκε στην ακόμη πιο σκληρή λογοκρισία που επιβάλλει με πολιτικά κριτήρια η ίδια η Κίνα.
