Κλιμακώνει τις προκλήσεις ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έναν μήνα πριν από τη συνάντηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στη Νέα Υόρκη. Ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο, η Τουρκία εξέδωσε ΝΟΤΑΜ (ειδοποίηση προς αεροπόρους) η οποία δεσμεύει πέντε περιοχές εντός του FIR Αθηνών και του Αιγαίου από τις 16 Αυγούστου έως τις 17 Σεπτεμβρίου, με σκοπό ασκήσεις έρευνας και διάσωσης καθώς και προστασίας του περιβάλλοντος, όπως αναφέρεται στο κείμενο.
Η έκδοση ΝΟΤΑΜ άλλου κράτους εντός των ορίων του FIR Αθηνών είναι μια παράνομη ενέργεια και γι’ αυτό η χώρα μας αντέδρασε άμεσα με δική της NOTAM στην οποία αναφέρει ότι μόνο η Ελλάδα έχει δικαίωμα να εκδίδει ΝΟΤΑΜ για περιοχές που βρίσκονται εντός του FIR Αθηνών. Διπλωματικές πηγές κάνουν λόγο για ενέργεια που έχει στόχο να προκαλέσει ένταση, αφού η Τουρκία επαναφέρει με το έτσι θέλω το αίτημα για διαμοιρασμό της έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο κατά μήκος του 25ου μεσημβρινού. Η γειτονική χώρα έχει μονομερώς οριοθετήσει ως ζώνη ευθύνης της για παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης σε αεροπορικά και ναυτικά ατυχήματα με δήλωσή της το 1989 στον ΙΜΟ μέρος της Μαύρης Θάλασσας, τμήμα του Αιγαίου ανατολικά του 25ου μεσημβρινού και μέρος της ανατολικής Μεσογείου, με το κατεχόμενο τμήμα της βόρειας Κύπρου και τμήμα του FIR Λευκωσίας. Μάλιστα, το 2020 επέκτεινε την περιοχή έρευνας και διάσωσης στην ανατολική Μεσόγειο, ώστε να συμπίπτει με τα όρια της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Εννοείται ότι όλα αυτά δεν έχουν γίνει αποδεκτά από την Αθήνα και παγίως απορρίπτονται όποτε η Τουρκία τα επαναφέρει. Το πιο εξοργιστικό είναι ότι η Τουρκία, όπως αναφέρει στη σχετική NOTAM, επικοινώνησε με τη διαχείριση εναέριας κυκλοφορίας στην Αθήνα και ζήτησε να βγάλει η Ελλάδα NOTAM για ασκήσεις έρευνας και διάσωσης της Τουρκίας εντός του FIR Αθηνών, στην πράξη δηλαδή ζήτησε να αποδεχθούμε αυτό που διεκδικούν από το 1989!
Διπλωματικές πηγές επισημαίνουν πως, πέρα από όλα τα άλλα, η τουρκική προαναγγελία ασκήσεων παραβιάζει και το μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ που απαγορεύει τη διεξαγωγή ασκήσεων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Πάντως, τα όσα αναφέρονται περί της προστασίας του περιβάλλοντος στην τουρκική παράνομη NOTAM δεν θεωρούνται τυχαία από την ελληνική πλευρά, αλλά απάντηση στις εξαγγελίες για τη δημιουργία θαλάσσιων περιβαλλοντικών πάρκων που έγιναν από την ελληνική κυβέρνηση πριν από τέσσερις μήνες.
Η πρώτη φορά
Η νέα τουρκική πρόκληση έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά από ενέργειες και πράξεις που πυκνώνουν όλο και περισσότερα τα σύννεφα πάνω από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ασφαλώς το κορυφαίο επεισόδιο αυτού του καλοκαιριού ήταν η αμφισβήτηση της οριοθετημένης με την Αίγυπτο ελληνικής υφαλοκρηπίδας γύρω από την Κάσο και η απειλή με τουρκικά πολεμικά πλοία κατά του ιταλικού ερευνητικού «Ievoli Relume». Ήταν η πρώτη φορά που η Τουρκία επιχείρησε να αμφισβητήσει εμπράκτως την οριοθέτηση Ελλάδας – Αιγύπτου, επικαλούμενη τα δικαιώματα που της αναγνωρίζει το για την Ελλάδα απολύτως παράνομο και ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ένα νέο στοιχείο στο παζλ των ελληνοτουρκικών αποτελεί η επιστροφή των παραβιάσεων, κυρίως από τουρκικά drones αλλά και σε μία περίπτωση, ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, και από ένα αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας CN-235. Βεβαίως, οι αριθμοί παραμένουν πολύ χαμηλοί, καθώς τον Αύγουστο έχουν καταγραφεί συνολικά 10 παραβιάσεις του FIR Αθηνών και συνολικά 55 μέσα στο 2024, όταν μόνο τις πρώτες 40 ημέρες του 2023 (έως τους σεισμούς του Φεβρουαρίου) είχαν καταγραφεί πάνω από 370 παραβιάσεις. Οπως επισημαίνουν στρατιωτικές πηγές, οι πολλές παραβιάσεις και οι υπερπτήσεις απλώς αυξάνουν τον κίνδυνο ατυχήματος και κλιμακώνουν την ένταση. Για την αμφισβήτηση των ορίων του FIR Αθηνών αρκούν και λίγες παραβιάσεις, όπως οι δύο που έγιναν τον περασμένο μήνα.
Με σχέδιο και μέθοδο
Έμπειροι διπλωμάτες διακρίνουν σε όλα αυτά σχέδιο και μέθοδο. Θεωρούν ότι σε αυτό το σχέδιο εντάσσονται τόσο η οξύτατη αντίδραση της Τουρκίας στις εξαγγελίες που έγιναν από την ελληνική κυβέρνηση για τη χωροθέτηση θαλάσσιων περιβαλλοντικών πάρκων στο Αιγαίο τον Απρίλιο όσο και η αμφισβήτηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Κάσο, η ΝΟΤΑΜ για έρευνα και διάσωση και η αμφισβήτηση των ορίων του FIR Αθηνών μέσω των παραβιάσεων. Όλα αυτά, όπως εξηγούν, μπορούν να διευθετηθούν οριστικά μόνο μέσω μιας ελληνοτουρκικής συμφωνίας για οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, δηλαδή με μια ελληνοτουρκική διαπραγμάτευση που θα μπει στα βαθιά των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Από τον Ιούλιο του 2023 και τη συνάντηση του Βίλνιους, από την αφετηρία δηλαδή της ελληνοτουρκικής προσέγγισης έως σήμερα, δεν έχει γίνει καμία τέτοια συζήτηση και οι διπλωμάτες θεωρούν πολύ πιθανό οι Τούρκοι να βάζουν αυτά τα θέματα στην ατζέντα προκειμένου να εκβιάσουν την έναρξη μιας διμερούς (όπως επιθυμούν) διαπραγμάτευσης αμέσως μετά τη συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Ερντογάν τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη.
Η συνάντηση των δύο θα γίνει σε κάθε περίπτωση. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την ελληνική πλευρά, ενώ έχουν αρχίσει να πυκνώνουν οι επαφές ανάμεσα στα δύο διπλωματικά γραφεία για τον καθορισμό των λεπτομερειών της συνάντησης και την ατζέντα. Η Αθήνα, πάντως, θεωρεί αυτή τη νέα συνάντηση μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν «χαμηλών προσδοκιών» και δεν περιμένει ότι θα γίνει ουσιαστική συζήτηση για τη μία και μοναδική διαφορά που αναγνωρίζει η Ελλάδα, δηλαδή την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ή ότι θα δοθεί εντολή στους υπουργούς Εξωτερικών να προχωρήσουν τον πολιτικό διάλογο. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει διπλωματική πηγή, οποιαδήποτε ουσιαστική συζήτηση στα ελληνοτουρκικά θα πρέπει εκ των πραγμάτων να γίνει μετά τις αμερικανικές εκλογές προκειμένου να διαπιστωθεί πώς θα διαμορφωθεί το τοπίο στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας.
Το Κυπριακό
Εκεί που η Αθήνα περιμένει κάποια πρόοδο, το αργότερο έως τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ είναι το Κυπριακό. Το θέμα το είχε θέσει και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην τελευταία συνάντησή του με τον Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής στην Ουάσιγκτον, στις αρχές Ιουλίου. Η Αθήνα ήταν μετά τη συνάντηση κάπως πιο αισιόδοξη, όπως και παραμένει, παρά την άρνηση του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ερσίν Τατάρ να αποδεχθεί την πρόσκληση του ΟΗΕ για τριμερή συνάντηση με τον γ.γ. Αντόνιο Γκουτέρες και τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη για τις 13 Αυγούστου. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η τριμερής θα γίνει στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, χωρίς ωστόσο να τρέφουν μεγάλες προσδοκίες για επανεκκίνηση της διαδικασίας για το Κυπριακό στο άμεσο μέλλον.
Ο γ.γ. του ΟΗΕ ήθελε να φέρει τους δύο ηγέτες στη Νέα Υόρκη σε μια νεκρή περίοδο για να έχει τον χρόνο που θα χρειαζόταν ώστε να τους αποσπάσει συναινέσεις. Τον χρόνο αυτόν δεν θα τον έχει σε μια τριμερή που θα γίνει μέσα στην υπουργική εβδομάδα με τα πιεστικά της χρονοδιαγράμματα, ωστόσο η Αθήνα παραμένει αισιόδοξη πως κάτι μπορεί να βγει από όλο αυτό. Ο Τατάρ, πάντως, ανέδειξε εκ νέου σε δηλώσεις που έκανε στα κατεχόμενα την Παρασκευή το θέμα της κυριαρχικής ισότητας ως προϋπόθεση για να πάει η τουρκοκυπριακή πλευρά σε διαπραγματεύσεις: «Η κυριαρχία» δήλωσε ο Τατάρ «είναι το δικαίωμα του “λαού” για αυτοδιοίκηση και το πιο φυσικό δικαίωμα του τουρκοκυπριακού “λαού” είναι ο αγώνας να διατηρήσει στη ζωή το “κράτος” του». Η Τουρκία, προσέθεσε ο Τατάρ, στηρίζει πλήρως αυτή την πολιτική, λέγοντας ότι θα ήταν δύσκολο να πορευτούν χωρίς τη στήριξη της Τουρκίας και γι’ αυτό εξέφρασε τις ευχαριστίες του προς τον Τούρκο Πρόεδρο.
Η Τουρκία, από την πλευρά της, δείχνει ότι στηρίζει πλήρως αυτή τη γραμμή και συνεχίζει τις προσπάθειες να δημιουργήσει τετελεσμένα σε σχέση με την αναγνώριση του ψευδοκράτους μέσα από φιλικές της χώρες. Έτσι, σε εκδήλωση που έγινε στην Άγκυρα στις αρχές Αυγούστου προς τιμήν των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων παρέστησαν οι πρέσβεις του Αζερμπαϊτζάν και της Γκάμπια. Η Αθήνα προχώρησε σε παράσταση διαμαρτυρίας προς τους συγκεκριμένους διπλωμάτες μέσω της πρεσβείας μας στην Αγκυρα, ωστόσο δεν είναι η πρώτη φορά που οι συγκεκριμένες χώρες προκαλούν. Ο αντιπρόεδρος της Γκάμπια είχε επισκεφθεί τα Κατεχόμενα το 2022 και το Αζερμπαϊτζάν ήταν η χώρα που «έτρεξε» για λογαριασμό του Ερντογάν την αναγνώριση καθεστώτος παρατηρητή στο ψευδοκράτος από τον Οργανισμό Τουρκοφώνων Κρατών.
Του ΠΑΝΑΓΗ ΓΑΛΙΑΤΣΑΤΟΥ – ΠΗΓΗ: Realnews
