Η αλλαγή – μεταμόρφωση του ανθρώπου ξεκινά όταν ο άνθρωπος συναντά τον Σταυρό κατά τους αγίους πατέρες και η πνευματική αγωνία του χριστιανισμού έχει ως πυλώνα τη μεταμόρφωση, την αλλαγή μέσω της Αναστάσεως, ώστε ο άνθρωπος να δηλώσει ένα ανανεωμένο υπάρχω αφήνοντας πίσω τη φθορά του. Η αναγέννηση όμως είναι ένα πανανθρώπινο αίτημα πολλών θρησκευτικών δογμάτων και φιλοσοφικών ρευμάτων, αυτό μας φανερώνει πως πρόκειται για μια πανανθρώπινη αλήθεια που είναι ριζωμένη βαθιά στο συλλογικό ασυνείδητο.
Με επιθυμία να ξεδιαλύνω τα παραπάνω (στον βαθμό που μπορεί να καταστεί δυνατό, μέσα από τον περιορισμό των λέξεων εντός του άρθρου) αναζήτησα τη γνώμη του γνωστού ψυχολόγου – συγγραφέα και διευθυντή των Εκδόσεων Δαιδάλεος Γιώργου Ιωαννίδη, μελετώντας το έργο του εδώ και πολλά χρόνια, έκρινα πως η πένα του αξίζει «να γρατζουνίσει» και το δικό σας υποσυνείδητο, καθώς η κατάδυση στην άβυσσο της ψυχής του ανθρώπου μέσα από τη μελέτη και τη γραφή του τον καθιστά τον κατάλληλο λειτουργό για το ζήτημα που θέλουμε να αναπτύξουμε.
Αγγέλικα Αγόρα – Ποιες αφορμές εσωτερικής αναζήτησης σας δίνει η περίοδος του Πάσχα;
Γιώργος Ιωαννίδης – Οποιαδήποτε εορταστική περίοδος -μικρή ή μεγάλη- αποτελεί μια ευκαιρία εξόδου από τους επαναλαμβανόμενους ρυθμούς της καθημερινότητας. Αυτό που γιορτάζουμε δεν είναι ακριβώς η ανάμνηση ενός γεγονότος! Αφού δεν έχουμε την εμπειρία του συμβάντος δεν μπορούμε να παραπέμπουμε σ’ αυτό. Το κάνουμε μεν συλλογικό, σαν κοινότητα, σίγουρα όμως όχι ατομικά.
Αυτό που συμβαίνει στην ατομική μας ψυχολογία, είναι πως η αναφορά σε μια κοινή δοξασία μας προσφέρει ασφάλεια όπως και μια αίσθηση ταυτότητας. Κάνουμε αυτό που κάνουν όλοι. Κάνουμε αυτό που μας έχουν διδάξει οι προηγούμενοι. Γιατί; Όχι πάντα γιατί συμφωνούμε. Όχι πάντα γιατί βρίσκουμε νόημα σ’ αυτό. Αλλά διότι είναι εύκολο. Διότι δίνεις το βάρος της ευθύνης στους άλλους. Διότι μ’ αυτό τον τρόπο «ξεκουράζεις» τον ήδη ταλαίπωρο από την καθημερινότητα νου σου. Η εθιμοτυπία άλλωστε ακμάζει σε εποχές όπου η βιωσιμότητα είναι έργο ψυχικά και σωματικά επώδυνο.
Μαζί, ο τύπος προσφέρει ταυτότητα, απαντά στο ποιος είσαι – όχι ως πρόσωπο αλλά ως μέλος μιας συλλογικότητας. Και αυτό, ξανά προσφέρει ασφάλεια. Ουσιαστική; Νομίζω πως όχι!
Δεν είναι απαραίτητο βέβαια όλοι και στο ίδιο βαθμό να σκάψουμε εντός ώστε να ανατείλουμε τον αληθή εαυτό μας. Άλλωστε, το άθλημα της αυτογνωσίας – διότι η εξατομίκευση είναι άθλος – απαιτεί επίμονη εργασία. Σε κάθε περίπτωση όμως, μια γιορτή πόσο δε αυτή του Χριστιανικού Πάσχα, είναι μια ακόμη ευκαιρία να ανατρέξουμε σε έννοιες Υψηλές και Αλήθειες Αιώνιες.
Μπορεί λοιπόν να μην έχουμε την προσωπική μνήμη ενός σταυρωθέντα, αλλά σε εκείνον μπορούμε να διαβάσουμε τον ατομικό μας Γολγοθά, όπως φυσικά να εγείρουμε την έμφυτη ροπή για μεταμόρφωση που στη θρησκευτική γλώσσα μπορούμε να ονομάσουμε ανάσταση, δηλαδή τον επαναπροσδιορισμό της θέσης του ανθρώπου απέναντι στη ζωή και τον εαυτό του.
Αγγέλικα Αγόρα – Πιστεύετε πως οι θρησκευτικές εορτές άντεξαν μέσα στους αιώνες σε εθιμοτυπικό επίπεδο ή επειδή εκπροσωπούν βαθύτερες αλήθειες του ανθρώπου οι οποίες χάνονται μέσα στον «θόρυβο» της καθημερινότητας;
Εορτές όπως αυτή της ανάστασης, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, μ’ αυτό ή διαφορετικό όνομα θεότητας υπήρχαν από πάντα. Είτε ήταν ο Όσιρις, ο Άττις ή ο Ιησούς η γιορτή αυτή «πατάει» σε μια πανανθρώπινη και παγκόσμια εμπειρία, αυτή την δύσης και της ανατολής του Ήλιου! Θα μου πείτε όμως, για ποιο λόγο αυτό το καθημερινό φυσικό φαινόμενο να αποτελέσει αίτιο εορτασμού. Το φαινόμενο καθ’ αυτό δεν είναι ο λόγος του εορτασμού!
Απλά στο φαινόμενο καθ’ αυτό ο άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος διαβάζει ασυνείδητα μια βαθύτερη προσωπική του αλήθεια, αυτή της εναλλαγής, αυτή της μεταμόρφωσης. Όπως ακριβώς δηλαδή «πεθαίνουμε» και «γεννιόμαστε» ξανά και ξανά καθώς κοιμόμαστε και επιστρέφουμε από τον ύπνο, όμοια μικρά μεγάλα συμβάντα όπως ο χωρισμός και ο έρωτας είναι μικροί θάνατοι και αναγεννήσεις.
Ξανά όμως, γιατί τα βιώματα αυτά να λάβουν θρησκευτικό χαρακτήρα; Απλούστατα διότι αλλάζει το σημείο αναφοράς. Η καθημερινότητα αποκτά ως παράδειγμα το αιώνιο, αυτό που υπερβαίνει τα πρόσωπα. Έτσι, το θρησκευτικό βίωμα ενεργεί αντίστοιχα στο υπερ-προσωπικό μας, κινητοποιεί το αιώνιο μέσα μας. Αυτή καθ’ αυτή την ροπή μας για αυθυπέρβαση.
«Έτσι, το θρησκευτικό βίωμα ενεργεί αντίστοιχα στο υπερ-προσωπικό μας, κινητοποιεί το αιώνιο μέσα μας. Αυτή καθ’ αυτή την ροπή μας για αυθυπέρβαση.»
Αγγέλικα Αγόρα – Πώς θα μπορούσε να μεταφραστεί η θρησκευτική έννοια (θεός) στη γλώσσα της ψυχολογίας;
Γιώργος Ιωαννίδης – Δεν μπορεί με απλό τρόπο και σύντομα να απαντηθεί κάτι τέτοιο διότι απλούστατα η έννοια του Θεού εμπεριέχει τόσα πολλά! Και ακριβώς επειδή αφορά αυτό το κάτι περισσότερο είναι που ο άνθρωπος διαβάζει το δικό του το κάτι περισσότερο στο Θεό!
Ο Θεός είναι το καθολικό σημείο αναφοράς. Είναι αυτό που στη γλώσσα της ψυχολογίας είναι ο (αληθής) Εαυτός. Ο Θεός είναι η πρόκληση του ανθρώπου να υπερβεί ότι (θαρρεί) πως είναι. Είναι μαζί τα όρια που θέτει στον εαυτό του. Είναι κάλεσμα, μαζί και μυστήριο. Καθόλου περίεργο συνεπώς που συνεχίζει και θα συνεχίζει να μας συγκινεί!
Αγγέλικα Αγόρα – Η δύναμη της προσευχής είναι ένας ανοιχτός διάλογος με τον Θεό, πιστεύετε πως διαθέτει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ώστε να σώσει τον άνθρωπο από την καθημερινή φθορά;
Γιώργος Ιωαννίδης – Η μηχανική πίσω από πρακτικές όπως η προσευχή, είναι σχετικά απλή. Ουσιαστική είσαι, ή πιο ορθά, γίνεσαι εκεί όπου στρέφεσαι. Γίνεσαι δια της μετοχής και της επανάληψης. Αν λοιπόν το σημείο αναφοράς σου είναι το Υψηλό και το Αληθές, και ο τρόπος προσέγγισης σου είναι ολιστικός (ψυχή, σώμα, πνεύμα) τότε ασφαλώς και τείνεις (ολιστικά) να ομοιάσεις και να συντονιστείς με το αντικείμενο της προσήλωσης σου. Αυτό θα μεταφραστεί στην πορεία σε μετρήσιμα αποτελέσματα.
Όποιος ενδιαφέρεται να γνωρίσει περισσότερα για το θέμα, τον προτρέπω αδογμάτιστα να αναζητήσει την υπάρχουσα πλούσια, ξένη και ελληνική γραμματεία για την άσκηση των νηπτικών Πατέρων όπως επίσης τις διδαχές του διαλογιστικού Βουδισμού και της ινδικής (παραδοσιακής) Γιόγκα. Οι άνθρωποι αυτοί έκαναν επιστήμη την εφαρμογή των παραπάνω μεθόδων καταγράφοντας αξιοπρόσεκτες διαπιστώσεις και αξιοθαύμαστα αποτελέσματα…
«…ανάσταση δεν σημαίνει αναγκαστικά τον εκ νέου γάμο της ψυχής με το σώμα, αλλά την οντολογική αφύπνιση του κατά τα άλλα κεκοιμημένου (συμβολικά νεκρού) ανθρώπου.»
Αγγέλικα Αγόρα – Η ανάσταση – μεταμόρφωση είναι ένας πανανθρώπινος πνευματικός στόχος, που ασπάζεται το μεγαλύτερο μέρος του πνευματικού κόσμου. Από που πιστεύετε ότι απορρέει η ανάγκη μας για θανάτωση του κίβδηλου εαυτού μας και πότε επέρχεται η πνευματική ανάσταση;
Γιώργος Ιωαννίδης – Η όποια ψυχολογικοποίηση της θρησκευτικής Ανάστασης δεν επαρκεί. Ουσιαστικά, μια τέτοια μονόπλευρη ανάγνωση θα ασθενούσε αδικαιολόγητα τον ρόλο της στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως πρέπει να διαβάσουμε τα περί Ανάστασης αποκλειστικά ως την υπερ-φυσική αψήφηση της κανονικότητας. Απλά και μόνο ως θαύμα που κάποιος τέλεσε και… τέλος!
Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να μας οδηγήσει σε επικίνδυνη αποστασιοποίηση στο καθ’ αυτό μήνυμα της Ανάστασης του Ιησού! Και τα λέω αυτά διότι πιστεύω πως δεν είναι ένα γεγονός που εξαντλείται σε κάποιο παρελθόν, αλλά μια συνεχής πρό(σ)κληση για ένα καινό τρόπο ύπαρξης.
Ανάσταση σημαίνει ανάταση της στάσης του ατόμου μέσα στον χρόνο. Μια ριζική αλλαγή σχέσης με τον Εαυτό και το θείο, δηλαδή τις πτυχές του αιώνιου αφού δηλώνει την έξοδο από τον βατό και πρόσκαιρο κόσμο του περιορισμού και της επανάληψης.
Γι’ αυτό και κάθε συμβολική έκφανση της ανάστασης νοείται θαυμαστή και απίστευτη αφού εξ ορισμού πρόκειται για υπέρβαση προσωπική, για μεταμορφωτική επαφή με το αιώνιο.
Υπό αυτή την σκοπιά, η πραγματικότητα της ανάστασης από ιστορικό ζήτημα και αντικείμενο διένεξης, γίνεται μέρος μιας ευρύτερης εσωτερικής εργασίας και μεταφυσικής πραγμάτωσης. Και ως έτσι, ανάσταση δεν σημαίνει αναγκαστικά τον εκ νέου γάμο της ψυχής με το σώμα, αλλά την οντολογική αφύπνιση του κατά τα άλλα κεκοιμημένου (συμβολικά νεκρού) ανθρώπου.
Γι’ αυτό και η συμμετοχή στους αναστάσιμους εορτασμούς, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα (Οσιριακά μυστήρια, Αδώνια, Χριστιανικό εκκλησίασμα κ.α.) είχε κάθε φορά μείζον σημασία, καθότι όχι απλά ενίσχυε τους δεσμούς μιας κοινότητας προσφέροντας ισότιμα, στοιχεία πολιτισμικής ταυτότητας, αλλά πιο σημαντικό, αποτελούσε μια ενεργή υπενθύμιση αναφοράς του ατόμου στην μεταφυσική αρχή, μετατρέποντας την την τελετουργία σε παροντικό γεγονός κοινωνίας για την αιώνια αλήθεια της υπέρβασης.
Λίγα λόγια για τον Γιώργο Ιωαννίδη
Ο Γιώργος Ιωαννίδης γεννήθηκε στο Σιδηρόκαστρο Σερρών το 1977 και σπούδασε ψυχολογία (Ba) και ψυχανάλυση (Ma) στη Θεσσαλονίκη (North College) και στο Λονδίνο (Middlesex University) αντίστοιχα.
Σε νεαρή ηλικία γνώρισε τη σοφία της απλότητας του Τάο, για να συνεχίσει έπειτα την πνευματική του αναζήτηση στα μονοπάτια του Δυτικού Εσωτερισμού, και πιο συγκεκριμένα, της ερμητικής αλχημείας, της Τυφώνιας Παράδοσης, του Θελημικού μυστικισμού και της ελληνικής φιλοσοφίας του Πυθαγόρα και του Πλωτίνου.
Παράλληλα ασχολείται συστηματικά με την έρευνα και την αρθρογραφία, έχοντας δημοσιεύσει μελέτες του σε ιστοσελίδες αλλά και σε περιοδικά εναλλακτικής αναζήτησης.
Η βιβλιογραφία του Γεωργίου Ιωαννίδη:
Από τις εκδόσεις Αρχέτυπο το Νεκρονομικόν (2008) και Νεκρονομικόν: Το Μονοπάτι του Μαύρου Θεού (2011). Από τις εκδόσεις Δαιδάλεος επανακυκλοφορούν τα βιβλία του Ο Δρόμος του Βουβαλιού: Η Σοφία του Βουδισμού Ζεν Μέσα από 10 Εικόνες (2003), Το Ιερό Δισκοπότηρο & το Μυστήριο της Αιώνιας Ζωής (2004), Δαίμονες: Οι Σκοτεινοί Άγγελοι (2006) όπως επίσης οι πιο πρόσφατες μελέτες του: Το Πρόσωπο του Ιησού ως Αρχέτυπο του Ανθρώπου: Η Τέχνη του Ιερού ως Κλήση στο Όντως Υπαρκτό (2013) και το Ανήσυχες Σκιές: Φαντάσματα, Μόρα & το Πρόβλημα του Θανάτου (2015), H Εκάτη της Νύχτας & η αναζήτηση της ψυχής για τη μέθεξη με το θείο (2017), Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ Η ΘΛΙΨΗ ΩΣ ΤΑΞΙΔΙ ΑΥΤΕΠΙΓΝΩΣΗΣ(2017), Ο Θεός του Καβάφη είναι ο έρωτας (2020).
Συνέντευξη – Επιμέλεια: Αγγέλικα Αγόρα
