Την παραίτησή του από τη θέση του Επιστημονικού Διευθυντή του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) υπέβαλε ο διακεκριμένος Ελληνοαμερικανός επιστήμονας, Νίκος Κυρπίδης, βιολόγος, ερευνητής, επικεφαλής του Προγράμματος Προκαρυωτικής Γονιδιωματικής στο Joint Genome Institute του υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ.
Η παραίτησή του έρχεται μόλις 6 μήνες μετά την τοποθέτησή του στην εν λόγω θέση και συνιστά πλήγμα τόσο στην ουσία όσο και στην εικόνα του πολυδιαφημιζόμενου «brain gain» που επιχειρεί η κυβέρνηση ιδίως στον τομέα των Βιοεπιστημών.
Στο υπόμνημα της παραίτησής του, ο κ. Κυρπίδης επικαλείται κυρίως ως λόγους που τον οδήγησαν σε αυτή την απόφαση την αδυναμία συνεννόησης με την ηγεσία του ιδρύματος για αλλαγές στις διοικητικές αρμοδιότητες του Επιστημονικού Διευθυντή που είχαν υποδειχθεί από την Επιτροπή Αξιολόγησης του Ιδρύματος, η οποία είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την πορεία του που έχει οδηγήσει σε απόκλιση από τον πρωταγωνιστικό ρόλο που είχε στο παρελθόν.
Ενδεικτικό του γραφειοκρατικού και δύσκαμπτου τρόπου με τον οποίο λειτουργούσε το Ιδρυμα είναι ότι, όπως αναφέρει ο κ. Κυρπίδης στην επιστολή παραίτησής του, η πρώτη συνάντησή του με το ΔΣ του Ιδρύματος πραγματοποιήθηκε στις 14 Μαρτίου 2024, δηλαδή 5 ολόκληρους μήνες μετά την ανακοίνωση της εκλογής του στο σχετικό ΦΕΚ.
Ο «Εθνικός Κήρυκας» μίλησε με τον κ. Κυρπίδη και του ζήτησε να σχολιάσει την απόφασή του αυτή.
«Δυστυχώς, οι άνθρωποι οι οποίοι βρίσκονται σε κύριες θέσεις λήψης αποφάσεων στην Ελλάδα, ή σε σημαντικούς οργανισμούς όπως η Ακαδημία Αθηνών, δεν έχουν αντιληφθεί ότι η Ελλάδα απομακρύνεται από την πορεία της ανάπτυξης και η ανάγκη για ουσιαστικές αλλαγές στη διοικητική οργάνωση, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού των μοντέλων διοίκησης για να διατηρήσει μια ανταγωνιστική θέση στην παγκόσμια σκηνή, γίνεται ολοένα και πιο επείγουσα» μας είπε ο Ελληνοαμερικανός καθηγητής. Και συνέχισε: «Η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται κυρίως μέσω της τεχνολογίας, με τους κλάδους της Βιοτεχνολογίας, της Επιστήμης Δεδομένων και της Τεχνητής Νοημοσύνης να είναι στο επίκεντρο της τεχνολογικής επανάστασης του αιώνα μας. Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτήν την εξέλιξη και διαμόρφωση του νέου κόσμου, ειδικά λόγω του γεγονότος ότι αρκετοί Ελληνες της Διασποράς κατέχουν ήδη σημαντικές θέσεις σε αυτή την τεχνολογική επανάσταση. Η πρόκληση για τη χώρα μας είναι, πώς θα αξιοποιήσει τα ‘λαμπρά μυαλά’ της Διασποράς ,και ποια κίνητρα θα προσφέρει για να τους ενθαρρύνει να επιστρέψουν και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της πατρίδας τους. Γνωρίζω προσωπικά πολλά από αυτά τα ‘λαμπρά μυαλά’, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν την Ελλάδα από μια παθητική σε μια πρωταγωνιστική θέση στην παγκόσμια σκηνή. Τα κίνητρα προφανώς δεν είναι πρωτίστως μισθολογικά, καθώς οι οικονομικοί περιορισμοί της χώρας μας είναι γνωστοί. Αυτό που απαιτείται είναι η ελευθερία στις κινήσεις και στη λήψη αποφάσεων και εκτέλεσης ιδεών, ώστε να μπορέσουν να συμβάλλουν ενεργά στη μεταμόρφωση της χώρας, απαλλάσσοντάς την από τα εμπόδια των ρουσφετιών, της διαφθοράς και της αναξιοκρατίας που την κρατούν δέσμια σε πρακτικές του παρελθόντος».
Και κατέληξε: «Εάν η Ελλάδα μας δεν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης, θα παραμείνει πίσω από την παγκόσμια εξέλιξη και θα εξακολουθήσει να υπολείπεται, περιοριζόμενη σε ρόλο θεωρητικής εκπαίδευσης ειδικών, οι οποίοι θα προσφέρουν και θα πρωταγωνιστούν στην ανάπτυξη άλλων χωρών αλλά όχι της δίκης τους».
Δροσάτος: O Kυρπίδης δεν ζητούσε εξουσία, ζητούσε ευελιξία
Tην παραίτηση του κ. Κυρπίδη σχολίασαν με δηλώσεις τους στον «Ε.Κ.» δύο άλλοι Ελληνοαμερικανοί επιστήμονες, με λαμπρή πορεία ο καθένας στον τομέα του, ο κ. Κωνσταντίνος Δροσάτος, καθηγητής Φαρμακολογίας και Συστημικής Φυσιολογίας, University of Cincinnati College of Medicine, πρόεδρος του Ινστιτούτου για την Προώθηση της Ερευνας και της Εκπαίδευσης στις Τέχνες, τις Επιστήμες και την Τεχνολογία/ ARISTEiA, και ο κ. Γιώργος Μεντής, καθηγητής Νευρολογίας, Παθολογίας και Κυτταρικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Columbia.
«Στόχος μου δεν είναι να κάνω επίθεση στο Ιδρυμα της Ακαδημίας Αθηνών και στην ίδια την Ακαδημία» λέει αρχικά ο κ. Δροσάτος. «Αυτό που έγινε με τον κ. Κυρπίδη ήταν απλά η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Εχοντας γνώση μιας άλλης πραγματικότητας που υπάρχει στο εξωτερικό μας πονάει να βλέπουμε χώρες όπως το Ισραήλ, η Ιρλανδία, ακόμα και η Σλοβενία να προοδεύουν στην επιστήμη, να αξιοποιούν τα αποτελέσματα της επιστήμης για την οικονομία τους και η Ελλάδα ακόμα να συζητάει τα βασικά. Η εκλογή του κ. Κυρπίδη έγινε από μια επιτροπή στην οποία επικεφαλής ήταν ο καθηγητής Γιάννης Αϋφαντής. Μετά την εκλογή του έγινε μια αξιολόγηση των ερευνητικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα. Στην Επιτροπή Αξιολόγησης του ΙΙΒΕΑΑ συμμετείχε ο καθηγητής Γιώργος Μεντής που διαπίστωσε διοικητικά προβλήματα. Οταν βγήκαν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης ζήτησε ο κ. Κυρπίδης να του δώσει η διοίκηση αυτό που πρότεινε η αξιολόγηση, περισσότερη δηλαδή ευελιξία στη διοίκησή του, παραχωρώντας του κάποιες αρμοδιότητες, κάτι που ήταν εύκολο να γίνει σύμφωνα με τον κανονισμό του Ιδρύματος, χρειάζεται μια απλή απόφαση του ΔΣ. Ομως το ΔΣ θα είχε τον έλεγχο του προϋπολογισμού, άρα θα ήλεγχε τις επιλογές του και ταυτόχρονα θα είχε και τον έλεγχο της μακροχρόνιας στρατηγικής του Ιδρύματος. Υπήρχε όμως σθεναρή αντίσταση σε αυτό. Διαβάζοντας μάλιστα την επιστολή παραίτησης διαπίστωσα ότι υπήρχε και υποτιμητική στάση απέναντί του. Ο κ. Κυρπίδης είναι ένας επιστήμονας παγκοσμίου βεληνεκούς που ο ίδιος αποφάσισε να γυρίσει στην Ελλάδα. Πιστεύαμε ότι επειδή εξελέγη σε αυτή τη θέση κάτι αλλάζει στην Ελλάδα. Με την παραίτησή του διαπιστώσαμε ότι δεν αλλάζει τίποτα, δυστυχώς δηλαδή έχουμε μία από τα ίδια. Πώς θα αλλάξει η Ελλάδα αν οι άνθρωποι που μπορούν να αλλάξουν την Ελλάδα δεν έχουν τη δύναμη να το κάνουν αυτό; Ο Κυρπίδης δεν ζητούσε εξουσία, ζητούσε ευελιξία».
Στο ερώτημα τι «πρέπει να γίνει επιτέλους για να αλλάξει η κατάσταση;» ο Ελληνοαμερικανός επιστήμονας είναι ξεκάθαρος: «Στην Ελλάδα υπάρχει το Συμβούλιο Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ) του οποίου ο πρόεδρος είναι ο Σπύρος Αρταβάνης-Τσάκωνας από το Χάρβαρντ. Αυτό το όργανο έχει μέσα επιστήμονες εξαιρετικού βεληνεκούς. Ας τους ακούσει και ο Υπουργός και ο Πρωθυπουργός. Το Οργανο αυτό μιλάει εδώ και χρόνια για τη δημιουργία ενός ενιαίου χώρου έρευνας στην Ελλάδα. Δυστυχώς, από ό,τι φαίνεται οι υπουργοί δεν μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση. Ισως έχει έρθει η ώρα να πάρει ο ίδιος ο Πρωθυπουργός αποφάσεις. Και εδώ κάνω μια πρόταση: στο εξωτερικό υπάρχουν Ελληνες επιστήμονες που είναι μέλη εθνικών ακαδημιών διαφόρων χωρών. Ας τους καλέσουν αυτούς τους επιστήμονες να έχουν μια συνάντηση με τον Πρωθυπουργό και την Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ας τους ακούσουν να τους πουν τι χρειάζεται για να φτιάξει η έρευνα στην Ελλάδα».
Γιώργος Μεντής: Απογοητευτήκαμε πολύ
Στον «Ε.Κ.» μίλησε για την παραίτηση Κυρπίδη και ο Ελληνοαμερικανός επιστήμονας, Γιώργος Μεντής, καθηγητής Νευρολογίας, Παθολογίας και Κυτταρικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Columbia, ο οποίος μετείχε στην αξιολόγηση του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών, όπως ανέφερε και προηγουμένως ο κ. Δροσάτος. «Από την αξιολόγηση προέκυψε ότι υπήρχαν στο Ιδρυμα σοβαρά διοικητικά προβλήματα, δηλαδή προβλήματα που δημιουργούν κωλύματα στην επιστημονική παραγωγικότητα του ιδρύματος. Είχαμε χαρεί που ο Κυρπίδης εκλέχτηκε διευθυντής του Ιδρύματος, πιστεύαμε ότι θα έφερνε έναν άλλο αέρα, θα έφερνε την εμπειρία του, τον ενθουσιασμό του. Απογοητευτήκαμε πολύ από την εξέλιξη αυτή».
Στο ερώτημα τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει η κατάσταση και να μην υπάρχουν τέτοια φαινόμενα στο μέλλον, ο κ. Μεντής απαντάει: «Αν δεν υπάρχει πολιτική βούληση δεν γίνεται τίποτα».
Μνήμες από την περίπτωση Σταμάτη Κριμιζή
Η υπόθεση του κ. Κυρπίδη φέρνει στο μυαλό μια άλλη ανάλογη περίπτωση, αυτή του κ. Σταμάτη Κριμιζή που πριν από έξι ακριβώς χρόνια, τον Απρίλιο του 2018, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είχε υποβάλει την παραίτησή του από τη θέση του προέδρου του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού.
Ο κ. Κριμιζής, στη μακροσκελή επιστολή παραίτησής του, μιλούσε για υπουργικές αποφάσεις που «πρακτικά ακύρωσαν τον λόγο ύπαρξης του ΕΛΔΟ, καθιστώντας τον μια μη αξιόπιστη γραφειοκρατική δομή που θα μπορούσε να γίνει υποχείριο οποιουδήποτε πολιτικού προϊστάμενου».
